Mustafa Fehmi Kubilay öğretmen ve asteğmen. Kubilay Olayı olarak tanımlanan ve Menemen´de Mustafa Fehmi Kubilay, bekçi Hasan ve bekçi Şevki´nin 23 Aralık 1930´da Cumhuriyet karşıtı bir grup tarafından öldürülmesiyle başlayan ve faillerin yargılanması sürecinin sürdüğü Ocak/Şubat 1931 aylarını kapsayan olaylar zincirinin simgesi olan Türk askeridir.
1906´da Kozan´da, Giritli bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Baba adı Hüseyin, ana adı Zeynep´tir. Mustafa Fehmi Kubilay 1930 yılında öğretmen olarak İzmir´in Menemen İlçesi´nde asteğmen rütbesiyle askerlik görevini yaparken 23 Aralık 1930´da Derviş Mehmet´in başında olduğu bir grup şeriatçı tarafından öldürüldü. Olay, Cumhuriyet rejiminin 1925 yılındaki Şeyh Sait isyanından sonra tanık olduğu ikinci önemli irtica girişimidir, tarihe "Menemen Olayı" ve "Kubilay Olayı" olarak geçmiştir. Atatürk´ün Silahlı Kuvvetlere mesajı, Genelkurmay Başkanı´nın mesajı, TBMM´de soru önergesi ve Başbakan İsmet İnönü´nün konuşması, Bakanlar Kurulu´nun sıkıyönetim ilanı kararı, Sıkıyönetim ilanının TBMM görüşmeleri, yargılamanın ilk günkü tutanakları, Savcılığın Esas Hakkındaki İddianamesi, Divan-ı Harp Kararnamesi, TBMM Adliye Encümeni Mazbatası ve TBMM Genel Kurul kararları, tam metin olarak yer almaktadır.
Menemen olayının izleri toplumsal bellekte yer etmiş ve Asteğmen Mustafa Fehmi Kubilay, "devrim şehidi" olarak simgeleşmiştir. Her sene 23 Aralık´ta Kubilay Olayı ile ilgili olarak çeşitli yayın organlarında konu ile ilgili makaleler yayımlanmakta ve olay lanetlenmektedir.
OLAYIN ARDINDAN YAŞANANLAR?
Kubilay Olayı, genç Türkiye Cumhuriyeti´nin 1925´deki Şeyh Said İsyanından sonra tanık olduğu EN önemli olaylardan biridir. Devlet Kubilay´ın şehit edilmesine sert tepki gösterdi. 27 Aralık 1930 günü Dolmabahçe Sarayı´nda Mustafa Kemal Paşa´nın başkanlığında bu konuda bir toplantı yapıldı. Kaynakların ifadesine göre, Mustafa Kemal Paşa, Kubilay Olayına çok kızmıştı. Daha birkaç yıl önce Yunan İşgalinin acısını tatmış bir muhitte bu olayın meydana gelmesi üzerine, bazı kaynaklara göre, ilçenin haritadan silinmesini emretti. Ertesi gün de, ?Böyle emirler verirsem, uygulamayın, sonra bir daha sorun?, dedi. 28 Aralık 1930´da orduya gönderdiği başsağlığı telgrafında, ?Mürtecilerin gösterdiği vahşet karşısında Menemen´deki ahaliden bazılarının alkışla tasvipkar bulunmalarının bütün cumhuriyetçi ve vatanperverler için utanılacak bir hadise? olduğunu belirtti.
SIKI YÖNETİM
31 Aralık 1930 günü Menemen ilçesi ile Manisa ve Balıkesir´in merkez ilçelerinde 1 Ocak 1931´den itibaren 1 ay süre ile Fahrettin Altay komutasında sıkıyönetim ilan edilmiş ve 1. Kolordu Komutan Vekili General Mustafa Muğlalı başkanlığında bir Divanı Harp kurulmuştur.
7 Ocak 1931´de bu kez İzmir´de yine Mustafa Kemal Paşa başkanlığında ikinci bir toplantı yapıldı. Olaya doğrudan veya dolaylı katılan 105 sanık (anayasayı cebren tağyir, eyleme iştirak, azmettirme veya Mehdi Mehmedin Mehdiliği için harekete geçtiğini bildikleri halde zamanında Hükümete haber vermedikleri ve tekkelerin seddinden sonra ayini tarikat icra ettikleri suçlamalarıyla) 15 Ocak 1931´den itibaren Divanı Harp´te yargılanmaya başlandı,
General Mustafa Muğlalı başkanlığında kurulan Divan Harp Mahkemesinde 24 Ocak 1931 günü iddianame okundu ve 29 Ocak 1931 günü mahkeme 36 (ölmüş olan bir sanık ile 37) kişinin idama mahkûm edilmesine, 40 kişinin sorumsuzluğu nedeniyle salıverilmesine, 27 sanığın beraatine, 41 kişiye çeşitli hapis cezaları verilmesine hükmetti ve karar Meclis´in onayına sunuldu. İdam hükümlülerinin 6´sının yaşı küçük olduğundan, onların ölüm cezaları ağır hapse çevrildi. TBMM Adalet Divanı ayrıca iki idamlığın cezasını 2 yıl hapse çevirdi.
Kalan 28 sanık, 3 Şubat 1931 gecesi Menemen´de idam edildi. Bazıları Kubilay´ın başının kesildiği yerde asıldı. Mahkumlardan biri idam sehpasının önünden kaçtı. İki hafta sonra yakalandı ve ertesi gün idam edildi Olayın hemen ardından Menemen´de devrim şehidi iki bekçi ve Kubilay adına anıt dikildi. Anıtın üzerinde şöyle yazar: ?İnandılar, dövüştüler, öldüler. Bıraktıkları emanetin bekçisiyiz.?
Sıkıyönetim, 28 Şubat 1931´de Manisa ve Balıkesir´den, 8 Mart 1931´de de Menemen´den kaldırıldı.(Haber Merkezi)
