Çukurova Üniversitesi (ÇÜ) Tıp Fakültesi Tıbbi Biyokimya, Fen-Edebiyat Fakültesi Kimya ve Ankara Üniversitesi Biyomedikal Mühendisliği Bölümü´nden bilim insanları 2012 yılından bu yana yoğun interdisipliner çalışmalarıyla doğal kan yerine kullanılabilecek ?biomalzeme´, yani ?yapay kan´ üretmeyi başardı. Yapay kan, orak hücreli anemili hastalar için de umut olabilecek.
Yapay kan konusunda İkinci Dünya Savaşı´ndan bu yana süregelen çalışmalardaki en büyük sorun olan ?insanlara uygulanabilirlik ve uygulama sonrası zararlı etki´ problemlerini ortadan kaldırmaya yönelik en etkili çalışmayı Çukurova Üniversiteli bilim insanları yaparak insanlık adına önemli bir buluşa imza attı.
Geliştirilen yapay kan hakkında bilgi veren Çukurova Üniversitesi Tıbbi Biyokimya Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nurten Dikmen, Çukurova Üniversitesi´nde bu konuda çalışan bilim insanlarının geliştirdikleri yapay kanın, kanın oksijeni taşıyan asıl molekülü olan hemoglobinin manyetik nanopartiküller üzerine eklenerek yapıldığını söyledi. Prof. Dr. Dikmen, ?Bu sentetik yapının tedavi sonrası hasta kanından uzaklaştırılması hedeflenmiştir. Bu gelişme ile birlikte çok yakın gelecekte yapay kanın güven içinde kullanımına olanak sağlanması beklenmektedir? dedi.
Neden yapay kan sorusunu da cevaplayan Prof. Dr. Dikmen şunları kaydetti;
?İnsanın olduğu her yerde kana ihtiyaç vardır. Özellikle de ?iş kazaları ve trafik kazalarında, ameliyatlarda, askeri operasyonlardaki yaralanmalarda ve depremlerde´ kana ihtiyaç hep duyulmaktadır. Ancak kan bağışlayacak gönüllülerin gereksinim duyulan yere ulaşamaması ve sayısının yetersizliği yanı sıra, bu tür toplu gereksinimlerde eğitimli personel sayısındaki azlık yaşanan sıkıntıların bazıları. Kan gruplarının uyuşmazlığı olasılığı, bağışlanan kanın enfeksiyon taşıması riski, gönüllülerin kan değerlerinin uygun olmaması gibi nedenler de, yoğun kan nakilleri esnasında sorunları artırmaktadır. Bilindiği gibi, her sene kan kaybından çok sayıda insan kaybedilmektedir. İşte bu sorunları ortadan kaldırmak için gerekli yapay kan.?
?ORAK HÜCRELİ ANEMİ HASTALARI İÇİN DE UMUT?
Orak Hücre Anemisi hastalığının özellikle Adana, Mersin, Antakya gibi güney illerinde sıkça görülen genetik bir hastalık olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Dikmen, "Vücudun çeşitli yerlerine oksijen taşımak ve karbondioksidi akciğerlere taşımakla görevli alyuvarlar bu hastalarda orak şeklini alır ve oksijeni taşıyamazlar. İşte bu yapay kanla oksijen taşınımının sağlanabileceğini düşünüyoruz? dedi,
2012 yılından bu yana Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Biyokimya, Fen-Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü ve Ankara Üniversitesi Biyomedikal Mühendisliği Bölümü´ndeki bilim insanlarının yoğun interdisipliner çalışmalarla, doğal kan yerine kullanılabilecek oksijen taşıyan yapay kan olarak tanımladıkları biomalzemeyi geliştirdiklerini anlatan Prof. Dr. Dikmen, araştırma ekibinin yapay kan geliştirmeye yönelik çalışmalarının hızla ilerlediğini söyledi. İkinci Dünya Savaşı´ndan bu yana en büyük sorun olan insanlarda uygulanabilirlik ve uygulama sonrası zararlı etki problemlerini ortadan kaldırmayı hedeflediklerini vurgulayan Prof. Dr. Nurten Dikmen açıklamasına şöyle devam etti:
?Nanoteknoloji temelli olarak geliştirilen yapay kan, acil durumda hastaya uygulanacak ve hasta normale dönünce yine aynı çalışma ekibi tarafından geliştirilen yöntemle hastadan uzaklaştırılacaktır. Bu şekilde, kan bile olsa yapay olan şeyin insan doğal döngüsüne müdahale etmesi engellenmiş olacak.?
ÇOK KÜÇÜK BÜTÇEYLE İNSANLIK YARARINA BÜYÜK BULUŞ
Çukurova Üniversitesi bünyesinde bu konuda yapılan çalışmaları anlatan Prof. Dr. Dikmen çok küçük bütçelerle bu aşamaya kadar geldiklerini ifade etti. Prof. Dr. Dikmen ayrıca, ?Çukurova Üniversitesi bünyesinde gerçekleştirilen doktora tezi ve Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) tarafından desteklenen projeler kapsamında çok küçük bir bütçe ile nanoteknolojik destek malzemeli yapay kanın optimizasyon ve faz deneyleri aşamasına gelinmiştir. Nanoteknolojik destek malzemeli yapay kan, bu çalışma ekibince sadece bir yöntemle değil birbirine alternatif olacak dört yöntemle elde edilmiştir. Projeden elde edilen sonuçlara göre iki ayrı patent başvurusu hazırlanmıştır? dedi.
YAPAY KAN NEDİR?
Yapay kan, insanda doğal kanın oksijen taşıma görevini yerine getirmek için geliştirilmiş yarı sentetik sıvıdır. Bu sıvının temel işlevi oksijen taşımasıdır. Yapay kanı geliştiren araştırmacılar, molekülleri oksijen taşımasının yanı sıra istenildiğinde antioksidan özellik kazandırılabilecek şekilde tasarladı.(CO)
