Bölgede işgal hareketlerine başlayan Fransızlara karşı ilk kurşun 19 Aralık 1918´de Dörtyol kazası Karakese köyünde atılmıştır. 21 Aralık 1918´de Adana´nın Fransızlar tarafından işgal edilmesiyle, işgale karşı direnmek ve halkı örgütlemek için ?´Adana´´ adında bir gazete 26 yaşındaki öğretmen Ahmet Remzi (Yüregir) ve yedek subay Avni (Doğan) tarafından çıkarılır. Fransızlar ve onlarla birlikte hareket eden Ermeni askerlerini kınayan ve Çukurova´nın Türk olduğunu savunan ?´Adana´´ gazetesi, Fransızların rüşvet teklifine karşı yayına aynı şekilde devam edince, 3 kez yayınlanabilmiş ve Fransızların baskısıyla kapatılmıştı.
Gazetenin sahipleri ise bu defa ?´Yeni Adana´´ adını alarak yayınlarına devam etmişlerdir. Bu yayınları sırasında ?´Fransızlar dostumuzdur´´ diye yayın yapan ve Milli Mücadeleye karşı olan Fransızlara satılmış ?´Ferda´´ gazetesi tarafında yoğun bir şekilde eleştirilmişler ve sonuçta ?´Yeni Adana´´ 5 sayı yayınlanarak 8 Ocak 1919 günü Fransızlar tarafından gazete basılarak kapatılmıştır. Avni Doğan sürgüne gönderilmiş, hakkında idam kararı verilen Ahmet Remzi Yüregir ise kadın çarşafı giyerek Adana´dan kaçabilmiştir.
YENİ ADANA GAZETESİNİN TEKRAR YAYIN HAYATINA BAŞLAMASI
Yeni Adana Gazetesi, Fazıl Hüsnü Dağlarca´nın
Yazının ayağa kalktığı/ gazete olduğu Adana´da
Bu sese dayanamamıştır saldırgan / susturmuştur çabucak
Yazının Toroslara kaçtığı
Yazının bilinç olduğu / Ahmet remzi Yüregir başta
Yedek subay Avni Doğan / sonra Ferit Celal
Yazının kocaman bir soluk olduğu
Yazının çeteci olduğu / el verdiği göz verdiği
Ayak verdiği çarpışanlara / yürekleri eklediği birbirine gece gündüz
Yazının özgürlük olduğu
İfadesinde olduğu gibi Toros´larda zor şartlar altında tekrar 25 Temmuz 1920 tarihinde yayın hayatına başlamıştır. Bu yayını sırasında Karaisalı Kelebek istasyonunda vagon içerisinde şapograf yöntemi ile 9. Sayıdan 13. Sayı dahil yayınlanmıştır. Gazetenin baskı tekniği açısından olumlu sonuç alınamaması üzerine daha sonra milletvekili olarak uzun yıllar mecliste görev alacak olan Zamir Bey (Damar Arıkoğlu) hurafat, kasa ve pedal temini için Konya´ya gönderilmiştir. Konya´da Miralay Fahrettin Bey´in (Altay) yardımıyla eksikler tamamlanmıştır. Bu tarihten sonra Yeni Adana Pozantı´nın karlı buzlu soğuğunda yayınına devam etmiştir. İdarehanenin olmaması, kağıt ve mürekkep sıkıntısı, hurafat yetersizliği gibi olumsuzlukları aşabilmek için kağıtları buz suyu ile ıslatmak, soba isinden mürekkep yapmak gibi yöntemlere başvurulmuştur.
Toroslarda adeta Kuva-yi Milliye´nin karargâhı olmuş, gazetenin yayın kadrosu içerisinde Ferit Celal Güven gibi birçok gazeteci yer almıştı. Adana´nın kurtuluşuna kadar gazete yazarları zaman zaman çarpışmalara da katılmışlar ve sonra gelip gazetelerini çıkartmışlardı. Yazarlarından Yahya Nüzhed, daha sonraları Batı Cephesinde katıldığı savaşlar sırasında şehit olmuştur. Bu nedenle Yeni Adana hem şehit vermiş hem de gazi bir gazetedir. Gazete Fransızlarla yapılan antlaşmadan sonra Pozantı´daki yayınına 27 Kasım 1921´de son vermiş, 9 Aralık´tan itibaren Adana´da yayınına devam etmiştir. Yayın hayatı zorluklarla geçen ve işgalcilerle işbirliği yapan Türkçe, Ermenice, Fransızca gazetelerin yıkıcı etkisini ortadan kaldırmak için tabiri caizse ?göğüs göğüse? mücadele etmiş ve Milli Mücadelenin başarıya ulaşacağına olan inancı kuvvetlendirmeyi amaçlamıştır. Kurtuluş Savaşı boyunca 456 sayı yayımlayarak gerek Çukurova bölgesinin gerekse Türkiye´nin kurtuluşuna katkıda bulunmuştur.
Adana´ya döndükten sonra gazetenin kadrosuna daha sonraları Türk Tarih Kurumu Genel Müdürlüğü görevini de yürütecek olan Uluğ İldemir de katılmıştır. Uluğ İldemir, Atatürk´ün Adana´ya geldiği 15 Mart 1923 tarihinde Yeni Adana Gazetesi yazı işleri müdürlüğünü yapmaktadır. Gazete ile ilgili olarak Ömer Sami Coşar tarafından ?´Milli Mücadele Basını´´, Aydın Keleşoğlu´nun ?´İhanet Basını?, Orhan Karaveli´nin ?´Ali Kemal´´, Taha Toros´un ?Kurtuluş Savaşında Çukurova? Fazıl Hüsnü Dağlarca´nın ?Çukurova Koçaklaması? gibi eserlerinde gazetenin mücadelesi çok iyi bir şekilde anlatılmaktadır.
17-19 Nisan 2015´te Adana´da yapılan ?´1. Uluslararası Tarihte Adana ve Çukurova Sempozyumu´´nda tarafımdan ?´Milli Mücadele´de Yeni Adana Gazetesinin Rolü´´ konulu bir bildiri sunulmuştur. Ayrıca Yrd. Doç. Dr. İbrahim İslam´ın da ?´Yeni Adana Gazetesi´´ konusunda bir doktora tezi bulunmaktadır.
GAZETENİN ALDIĞI ÖNEMLİ ÖDÜLLER
1965 yılında Amerika Gazete Sahipleri Birliği Vakfı´nın Amerika ve Kanada dışında yayınlanan gazeteler için koyduğu Dünya Basın Başarı Ödülü´nün ilki Yeni Adana gazetesine verilmişti. Ödül töreninde konuşan Arjantinli gazeteci Dr. Alberto Gainza Paz şunları söylemişti : ?´ Bu ödül bir kere daha bir gazetenin büyüklüğünün, sayfalarının sayısına ve tirajının miktarına bağlı olmadığını göstermiştir. Bir gazetenin büyük olması için bir sürü baskı makineleri koleksiyonuna değil, fakat bir ruha sahip olması gerekir.´´ Görüldüğü üzere Yeni Adana gazetesini bugünlere getiren ruh; özünü Çanakkale´den alan Kuva-yi Milliye ruhudur. Gazetenin aldığı ödüller bununla da kalmamış 1996 yılında Türkiye Gazeteciler Cemiyeti´nin ?´Basın Özgürlüğü Ödülünü´´, 2015´de ise ?´Çukurova Gazeteciler Cemiyeti Özel Ödülü´´nü almıştır.
YENİ ADANA GAZETESİNİN ÜNLÜ YAZARLARI
1950-1960 yılları arasında, ünlü gazeteciler Çetin Altan ve Oktay Ekşi Yeni Adana´nın yazarlığını, Oktay Akbal ise Yeni Adana´nı temsilciliğini yapmış, yine gazeteci Necati Doğru da çocukluğunda Yeni Adana gazetesini sokaklarda sattığını ifade etmiştir. Gazete Adana basını için bir okul işlevini görmüş, birçok gazeteci yetiştirmiştir. Gazetenin kurucusu Ahmet Remzi Yüregir Milli Mücadele Döneminde, 1919 yılında Atatürk ile telgrafla yazışarak Adana Müdafaa-i Hukuk Cemiyetini kurup başkanlığını yapmıştır. Ahmet Remzi Yüregir´in kayınbiraderi olan ve ilk öğrenimini Kozan´da tamamlamış olan büyük şairimiz Fazıl Hüsnü Dağlarca´nın ilk hikâyesi 1927´de, ilk şiiri ise 1928´de ?´Gurbette Feryat´´ ismiyle Yeni Adana Gazetesi´nde yayınlanmıştır. Fazıl Hüsnü Dağlarca´nın deyişi ile gazete Milli Mücadele döneminde ?´Güney Kurtuluş Eylemlerinin Bayrağı´´ olmuştur. Neredeyse kuruluş yıllarından bu yana her hafta bir gün tam sayfasını sanat, kültür ve edebiyata ayırmıştır.
YENİ ADANA GAZETESİ HAKKINDA GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE NE DEDİLER?
Prof. Dr. Cavit Orhan Tütengil ?Yeni Adana, Atatürk Türkiye´sinin ileri karakollarından biridir. La Prensa´nın sahibinin Çetin Remzi Yüregir´e bahsettiği işte bu ruhtur.?
Oktay Ekşi Basın Konseyi Başkanı ?Gazetecilikte başta siyasal iktidar olmak üzere bir veya birden çok güç merkezine dayanmanın bedeli, okuyucuyu o güç merkezinin istediği yönde aldatmaktır. Bir başka deyişle başta devlet olmak üzere herhangi bir kaynaktan özel destek gören gazete, bundan doğan minnet borcunu, okuyucuya yalan söyleyerek öder. O yüzden öyle bir gazetenin ömrü, efendilerininkinden fazla uzun olmaz. Oysa sadece okuyucuya dayanan gazete, okuyucu gibi ebediyete kadar yaşayacak kitlenin güveni ve desteği sayesinde ebediyete kadar yaşama şansına sahip olur. Yeni Adana´nın ? çok daha uzun olmasını dilediğim? yaşam çizgisini açıklayan gerçek, bence budur.?
Nail Güreli, ?Bir gazetenin 77 yıldır yayınlanıyor olması, yalnız Türk basınında değil, dünya basınında da önemli bir olaydır.?
Oktay Akbal, ?Yeni Adana´nın ödün vermeden, kişiliğini koruyarak 92 yıllık bir dönemi başarıyla aşması, basın tarihimizin en övünçlü bir olayıdır.?
Orhan Karaveli, ?Yeni Adana Gazetesi kurucusu Ahmet Remzi Yüregir´in işgale, kaba kuvvete, işgalcinin topu tüfeğine karşı düşünce ile basın yolu ile karşı koyma çabasına girmesinde bugünkü nesiller için gerçekten örnek alınması gereken bir hareket tarzı ortaya çıkıyor.?
Tevfik Çavdar, ?Yeni Adana Türkiye´nin basın çınarıdır.?
Hikmet Uluğbay, ?Yerel bir gazeteyi yüzyılın eşiğine taşımada ilk günden başlayarak emeği geçmiş tüm çalışan, yazan ve yöneten kadroları da gönülden kutluyorum ve bu uzun yol boyunca yaşamdan ayrılmış olanları da saygı ile anıyorum.?
Onur Öymen, ?Yeni Adana´nın ülkemizin başka kentlerinde de aynı doğrultuda yayın yapan gazetelerimiz için bir rehber ve esin kaynağı olmasını diliyorum.?
Hikmet Çetinkaya, ?Yeni Adana demokrasi anıtı gibidir.?
Prof. Dr. İlhan Tekeli, ?Yeni Adana Gazetesi, Adana ve Türkiye´nin bir kültür varlığıdır.?
Prof. Dr. Yakup Kepenek, ?Yeni Adana´nın asıl hamuru ulusal bağımsızlıktır.?
Hasan Pulur, ?Yeni Adana Gazetesi, bugün belki de, Milli Mücadele´nin başlangıcından bu yana çıkmaya devam eden tek Kuvayı Milliye Gazetesidir? Yeni Adana Adana´nın bir anıtıdır. ?
Zeki Sarıhan, ?Günümüz basınıyla karşılaştırıldığında Yeni Adana, altından ödülleri hak ediyor.?
Demirtaş Ceyhun, ?Düşünsenize, 19 Mayıs 1919´dan beş buçuk ay önce Toros´lara çıkmış Yeni Adana Bağımsızlık Savaşı için.?
Necati Doğru, ?10,11 yaşında Adana´da caddelerde ?Yazıyor, Yazıyor? diye bağırarak gazete satan çocuklardan biriydim? Yeni Adana yılmadan, bıkmadan, eğilip bükülmeden yazıyor.?
Hanri Benazus ?Yeni Adana Gazetesi işgalin o karanlık günlerinde tüm Çukurova Havalisinin umut ışığı olmuş ve kurtuluştan sonra da ? Özgürlük, Vatanseverlik ve Bölgesel sorunlar? üzerinde hassasiyetle durmuş ve durmaya devam eden basın tarihimizin yüz akı bir gazetemizdir. ?
Değerli okuyucular, size kısıtlı bir şekilde ifade etmeye çalıştığım Yeni Adana gazetesinin öyküsü; kurucusundan günümüze, yine kurucusunun çizdiği yolda Atatürk devrimlerinden, ülkenin bağımsızlığından ve Cumhuriyet´ten yana hiçbir makamın tesiri altında kalmadan yayın yapan vatansever bir gazetenin öyküsüdür. O bakımdan bu asırlık çınarın bir ?Milli Emanet? olarak gelecek nesillere aktarılması çok önemlidir. Yüregir Ailesine 100 yıldır bu gazeteyi kurucusunun çizgisinden sapmayarak bugünlere getirdikleri için ne kadar teşekkür etsek azdır.
