Ziraat Bankası, BOTAŞ, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO), PTT, Borsa İstanbul AŞ, TÜRKSAT, ETİ Maden İşletmeleri sermayelerinde bulunan Hazine´ye ait hisselerin tamamı ile Türk Telekomünikasyon AŞ´nin %6,68 oranındaki Hazine´ye ait hissesi ve Eti Maden İşletmeleri ve Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Bakanlar Kurulu kararıyla Türkiye Varlık Fonu´na devredilmesi üzerine ?Varlık Fonu ve işleyişleri? konusu , kamuoyunda genişleyen tartışmalarla birlikte sorgulanır hale geldi.
VOA Amerika´nın Sesi internet sitesinde Hilmi Hacaloğlu imzası ile yer alan bir habere göre Atılım Üniversitesi İktisat Fakültesi öğretim üyesi Ümit Akçay, halkın vergileriyle oluşturulan kamu kurumlarının Fon´a devredilmesiyle devasa bir yapının ortaya çıktığını söyledi.
Doçent Akçay, ?Geçenlerde 680 sayılı KHK ile Milli Piyango, şans oyunları ve Türkiye Jokey Kulübü´nün yetkisinde olan at yarışları lisansları Fon´a devredilmişti. 24 Ocak´taki bakanlar kurulu kararı ile Fon´a devredilen kurumlara baktığımızda kapsamın giderek büyüdüğünü görüyoruz. Teknik olarak Ziraat Bankası gibi Türkiye´nin en köklü bankası ile PTT´nin ya da BOTAŞ´ın yönetimi çok farklı uzmanlık gerektirir. Son durumda at yarışları düzenleme ile bankacılık faaliyeti aynı çatı altında birleştirilmiş olacak. Bunun yönetiminin nasıl etkin bir şekilde yapılacağı konusu büyük bir soru işareti durumunda? dedi.
Ayrıntılı yorum yapmak için biraz daha izlemek gerektiğini ifade eden Akçay´a göre, ?Hazine garantisinin gördüğü işlevin biraz daha genişletilmiş bir şekilde hayata geçirilmesi ve Hazine dışı harcama olanaklarının artırılması için düşünülüyor? olabilir.
24 Ocak´ta alınan Bakanlar Kurulu kararları, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından onaylandıktan sonra Resmi Gazete´nin bugünkü nüshasında yayınlanmasıyla yürürlüğe girdi.
Türkiye Varlık Fonu Anonim Şirketi, TBMM´nin 19 Ağustos´ta kabul ettiği 6741 Sayılı Kanunu´nun 26 Ağustos 2016´da Resmi Gazete´de yayınlanmasıyla yürürlüğe girmişti.
Fonun faaliyet alanları neler?
Resmi Gazete´de yayınlanan kanuna göre, Türkiye Varlık Fonu´nun faaliyet alanları oldukça geniş.
?Yerli ve yabancı şirketlerin paylarının, Türkiye´de ve yurt dışında kurulan ihraççılara ait payların ve borçlanma araçlarının, kıymetli madenler ve emtiaya dayalı olarak ihraç edilen sermaye piyasası araçlarının, fon katılma paylarının, türev araçlarının, kira sertifikalarının, gayrimenkul sertifikalarının, özel tasarlanmış yabancı yatırım araçlarının ve diğer araçların alım satımını; her türlü para piyasası işlemlerini; gayrimenkul ve gayrimenkule dayalı haklar ile her türlü gayri maddi hakların değerlendirilmesini, her türlü proje geliştirme, projeye dayalı kaynak yaratma, dış proje kredisi sağlama ve diğer yöntemlerle kaynak temini işlemlerini; her türlü ticari ve finansal faaliyetleri, ulusal ve uluslararası birincil ve ikincil piyasalarda gerçekleştirebilir?
Fon, ?ulusal yatırımlar ile uluslararası alanlarda diğer devletler ve/veya yabancı şirketlerce yapılacak yatırımlara iştirak etme? hakkına da sahip.
Doç. Akçay: Fonun demokratik denetim mekanizması yok
Özelleştirme Fonu´ndan aktarılan 50 milyon lira sermayeyle kurulan TVF´nin şirketlerinin ?Türkiye Varlık Fonu ve Türkiye Varlık Fonu bünyesinde kurulacak alt fonların bağımsız denetimden geçmiş yıllık mali tabloları ile faaliyetleri, Başbakan tarafından görevlendirilecek sermaye piyasaları, finans, ekonomi, maliye, bankacılık, kalkınma alanlarında uzman en az üç merkezi denetim elemanı tarafından bağımsız denetim standartları çerçevesinde denetlendiği" belirtiliyor.
Atılım Üniversitesi öğretim üyesi Akçay, ?Varlık Fonu´nda herhangi bir demokratik denetim mekanizması yok. Bağımsız denetim olsa dahi, bu denli büyük kamu kaynağının demokratik kamusal denetim alanından çıkarmak, hesap verilebilirlik ve şeffaflık açısından büyük sorunlar yaratmaya aday bir durum ortaya çıkarıyor. Bu denli büyük fonların Bütçe denetimi dışında kullanılabiliyor olması, demokratik kurum ve kurallar açısından sorunludur? dedi.
Fonun Yönetim Kurulu atamaları yapıldı
Başbakan Binali Yıldırım, 2 Kasım´da Özelleştirme İdaresi Başkanı Mehmet Bostan´ı Türkiye Varlık Fonu Yönetim Kurulu Başkanlığı ve Genel Müdürlüğü görevine atamıştı.
Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi´ne göre, Türkiye Varlık Fonu Yönetim Kurulu üyeliklerine Yiğit Bulut, Kerem Alkin, Himmet Karadağ ve Oral Erdoğan getirildi.
Dünyanın en büyük ulusal varlık fonu Norveç´e ait
İlk ulusal varlık fonu 1854´te ABD´nin Teksas Eyaleti´ne kurulmuş olsa da bugünkü anlamda ulusal varlık fonunu 1953´te petrol geliri fazlası bulunan Kuveyt oluşturdu.
Dünyada en büyük 10 ulusal fonun 6´sı petrol ve doğal gaz gelirlerini 4´ü ticaret fazlasını biriktiriyor.
En büyük ulusal fon, 855 milyar dolar büyüklüğüyle Norveç´e ait. Norveç Ulusal Fonu´nu, 746 milyar dolarla Çin Ulusal Fonu ve 733 milyar dolarla Abu Dabi Fonu takip ediyor.
?Türk tipi bir fon ile karşı karşıyayız?
Doçent Ümit Akçay da bu konuya dikkat çekiyor.
?Varlık Fonu, genellikle sistematik olarak dış ticaret fazlası veren ya da petrol/doğal gaz gibi istikrarlı bir gelir akışı olan ülkelere uygulanan bir model. Ortaya çıkan bu gelir akışının yatırımlara yönlendirilmesi ya da tasarrufların değerlendirilmesi için kuruluyor bu tip fonlar. Ancak Türkiye´nin ne dış ticaret fazlası ne de petrol/doğalgaz geliri var. O nedenle dünyadaki uygulamalarından farklı ?Türk tipi? bir fon ile karşı karşıyayız.?
Türkiye ekonomisinin yaşadığı yapısal sorunların Varlık Fonu gibi uygulamalarla çözülemeyeceğinin altını çizen Akçay, Fon´un kısa dönemli, ekonomik durgunluğu önlemeye yönelik ya da büyük ölçekli altyapı projelerine destek vermeye yönelik kullanılmasının ise kamu kaynaklarının özel sektöre transferinden başka bir anlama gelmeyeceğini ifade etti.
