Gök ,?İptal edilen bütün hükümler, aynı cümlelerle 2016 yılı bütçesinde de yer alıyor. İptal kararı 2015 yılı içerisinde ya da 2016 yılının ilk aylarında açıklasaydı, iptal edilen bu hükümler 2016 bütçesinde yer almayabilirdi,? eleştirisini yaptı
Anayasa Mahkemesi 2015 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunun Bazı Maddelerini İptal etti. İptal edilen düzenlemeler, Maliye Bakanı´na, Merkezi yönetim kapsamındaki idarelerin (Genel ve özel bütçeli idarelerin) bütçelerindeki ödeneklerini, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunun 21 inci maddesinde yer alan sınırlamalara tabi olmaksızın diğer kuruluşlara ve Maliye Bakanlığı ?Yedek Ödeneğine? aktarma yetkisi veriyordu.
Yatırım programında değişiklik yapılması halinde ?değişiklik konusu projelere ait ödeneklerle ilgili kurumlar arası aktarma? yetkisi de yine Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunun 21 inci maddesinde yer alan sınırlamalara tabi olmaksızın Maliye Bakanına veriliyordu.
Anayasa Mahkemesi iptal gerekçeleri arasında saydığı koşullardan birisinin şu koşullar nedeniyle oluştuğunu hüküm altına aldı:
?Bütçe hakkının doğal bir sonucu olarak yasama organının halk adına kamu gelirlerini toplama ve harcama konusunda sahip olduğu yetkinin, kısmen ilgili bakanlara ya da kurumlara verilerek, hiçbir sınırlamaya bağlı olmaksızın geniş yetkiler tanınması, Meclisin sahip olduğu bütçe hakkının; bütçe kanununa bütçe dışı hükümler konularak mevcut kanun hükümlerinin açıkça veya dolaylı olarak değiştirilmesi veya zımnen kaldırılması, bütçe kanununa bütçeyle ilgili hükümler konulamayacağı ilkesinin ihlalidir.?
Yüksek Mahkeme´nin 2016 Merkezi Yönetim Bütçe Yasası ile ilgili olarak da CHP´nin açtığı davayı ?esastan incelemeye? karar verdiğine dikkat çeken Gök bu konudaki tutumunun anlaşılmaz olduğunu söyledi ve şu görüşleri savundu:
?Anayasa Mahkemesi, CHP´nin 2015 Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ile ilgili iptal başvurusunu 2015 yılı içerisinde ele alıp sonuçlandırmadı. Davayı 26 Mayıs 2016 tarihinde ele alarak CHP´nin yaptığı iptal talebini neredeyse tamimiyle haklı buldu.
Hem geç alındığı hem de Resmi Gazete´de geç yayımlandığı için iptal kararı 2015 yılı bütçe uygulamasıyla ilgili olarak fiili bir sonuç doğurmayacak.
İptal edilen bütün hükümler, aynı cümlelerle 2016 yılı bütçesinde de yer alıyor. Anayasa Mahkemesi iptal kararını 2015 yılı içerisinde ya da 2016 yılının ilk aylarında açıklasaydı, iptal edilen bu hükümler 2016 bütçesinde yer almayabilirdi. 2016 bütçesi ise 1 Nisan 2016 tarihinde yürürlüğe girdi.?
LEVENT GÖK´ÜN DEĞERLENDİRMELERİ
CHP Grup Başkanvekili Levent Gök´ün AYM´nin 2015 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunun Bazı Maddelerini İptal Etmesiyle ilgili değerlendirmeleri şöyle:
?Anayasa Mahkemesi, CHP´nin başvurusu üzerine 2015 Yılı Bütçe Kanunu´nun ?bütçe hakkını? hiçe sayan önemli maddelerini iptal etti.
6´NCI MADDE
Anayasa Mahkemesi, 2015 yılı Bütçe Kanunu´nun 6´ncı maddesinin
(1) numaralı fıkrasının (a) bendinin tamamını
(b) bendinin ??değişiklik konusu projelere ait ödeneklerle ilgili kurumlar arası aktarmaya? cümlesini,
İkinci fıkrasının ?Bu idarelerin yüzde 20´yi geçen diğer her türlü kurum içi aktarmalarını yapmaya Maliye Bakanı yetkilidir. 2015 Yılı Programının Uygulanması, Koordinasyonu ve İzlenmesine Dair Karara uygun olarak 2015 Yılı Yatırım Programına ek yatırım cetvellerinde yer alan projelerde değişiklik yapılması hâlinde bu değişikliğin gerektirdiği tertipler arası ödenek aktarması işlemlerinin tamamı 5018 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan sınırlamalara tabi olmaksızın idarelerce yapılır? cümlelerini.
Üçüncü fıkrasının, ?bu değişikliğin gerektirdiği tertipler arası ödenek aktarması işlemlerinin tamamı ilgili kurumun talebi üzerine 5018 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan sınırlamalara tabi olmaksızın İçişleri Bakanlığı tarafından gerçekleştirilir? cümlelerini iptal etti.
İptal edilen düzenlemeler, Maliye Bakanı´na, Merkezi yönetim kapsamındaki idarelerin (Genel ve özel bütçeli idarelerin) bütçelerindeki ödeneklerini, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunun 21 inci maddesinde yer alan sınırlamalara tabi olmaksızın diğer kuruluşlara ve Maliye Bakanlığı ?Yedek Ödeneğine? aktarma yetkisi veriyordu.
Yatırım programında değişiklik yapılması halinde ?değişiklik konusu projelere ait ödeneklerle ilgili kurumlar arası aktarma? yetkisi de yine Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunun 21 inci maddesinde yer alan sınırlamalara tabi olmaksızın Maliye Bakanına veriliyordu.
İptal edilen bu hükümler, aynı cümlelerle ve aynı madde, fıkra ve bent numarala 2016 yılı bütçe kanununda da yer alıyor.
Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu´nun 21´inci maddesi, ?Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçeleri arasındaki ödenek aktarmalarının ancak kanunla yapılabileceğini? düzenliyor. Ayrıca, ?Personel giderleri tertiplerinden, aktarma yapılmış tertiplerden ve yedek ödenekten aktarma yapılmış tertiplerden, diğer tertiplere aktarma yapılamasını? yasaklıyor.
İptal edilen bent, Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu´nun bu hükmünü askıya alıyor ve Maliye Bakanı´na TBMM´de kabul edilen bütçeyi yeniden yapma yetkisi veriyordu. Maliye Bakanı, TBMM´den yeni bir kanun çıkarılmadan, istediği kuruluşun ödeneğini alıp istediği kuruluşa bu ödeneği aktarabiliyor.
Kanunla yapılması gereken ödenek aktarma yetkisi, diğer bir ifadeyle TBMM´ye ait bir yetki, Bütçe Kanunu ile Maliye Bakanına veriliyor.
Nitekim 2015 yılında Maliye Bakanı, Milli Eğitim Bakanlığı, Diyanet İşleri Başkanlığı gibi kuruluşların bütçe ödeneklerini kesip, Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık, Ulaştırma Bakanlığı, Milli Savunma Bakanlığı gibi kuruluşların bütçelerine aktardı. Benzeri ödenek aktarma işlemleri 2016 yılında da yapıldı.
9´UNCU MADDE
Anayasa Mahkemesi, 2015 yılı Bütçe Kanunu´nun 9´uncu maddesi, ?2015 Yılı Yatırım Programına ek yatırım cetvellerinde yer alan projeler dışında herhangi bir projeye harcama yapılmasını? yasaklıyor.
Ancak, iptal edilen parantez içi hüküm, kurulu gücü 500 MW üzerinde olan baraj ve HES projelerini, Gebze-Haydarpaşa, Sirkeci-Halkalı Banliyö Hattının İyileştirilmesi ve Demiryolu Boğaz Tüp Geçişi İnşaatı Projesi, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığınca gerçekleştirilecek şehir içi raylı ulaşım sistemleri ve metro yapım projeleri ile diğer demiryolu yapımı ve çeken araç projeleri? ni bu yasak kapsamında tutuyordu.
E CETVELİ AÇIKLAMALARI
İptal edilen Bütçe Kanununa ek E-Cetvelinin 30 numaralı sırasında yer alan açıklamada, Maliye Bakanına, Kalkınma Bakanlığı bütçesindeki bazı ödenekleri yatırımları hızlandırma ödeneğine aktarma yetkisi veriyordu.
İptal edilen Bütçe Kanununa ek E-Cetvelinin 40 numaralı sırasında yer alan açıklamada, ?merkezi yönetim kapsamındaki idarelere, hizmet alımıyla edinilmesi ekonomik olmayan taşıtların Merkezi Yönetim Bütçe Kanununa Bağlı T-Cetvelinde gösterilmesine gerek olmadan Bakanlar Kurulu kararıyla alınabilmelerine olanak tanıyordu.
İptal edilen E-Cetvelinin 64 numaralı sırasında yer alan açıklamada, Maliye Bakanlığı Bütçesine, ?İl Özel İdarelerine ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun?da öngörülenler dışında da ödenek konulmasına ve bu ödeneğin söz konusu kanundaki sınırlamalara tabi olmadan belediyelere aktarma yetkisi veriyordu.
İptal edilen E-Cetvelinin 85 numaralı sırasında yer alan açıklamada ?Türk Tarih Kurumu bütçesine, yakın dönem tarih araştırmaları yapılması amacıyla ayrılan ödeneğin, kurum bütçesine gider kaydedilerek ve özel hesaba aktarılarak kullanılabileceği, özel hesaptan yapılan harcamaların Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ve Kamu İhale Kanunu hükümlerine tabi olmayacağı düzenleniyordu.
İPTAL GEREKÇELERİ
Anayasa Mahkemesi söz konusu düzenlemeleri CHP´nin iptal talebindeki gerekçelere paralel gerekçelerle iptal etti. Yüksek Mahkeme, söz konusu hükümleri iptal ederken şu gerekçelerden hareket etti:
-Olağan bir kanunla düzenlenmesi gereken bir konunun, bütçe kanunu ile düzenlenmesi, değiştirilmesi veya kaldırılması olanaksızdır. Bu durum, Anayasa´nın 161´inci maddesinde ?Bütçe kanununa, bütçe ile ilgili hükümler dışında hiçbir hüküm konulamaz? denilmek suretiyle ifade etmiştir.
-Olağan kanun ile düzenlenmesi gereken bütçe ödenek işlemleri bütçe kanunu kapsamında düzenlendiği gibi 5018 Sayılı Kanunun bazı hükümlerinin 2015 yılı Merkezi Yönetim Bütçesi döneminde uygulanmayacağı da öngörülmektedir.
-Bütçe hakkı, vergi ve benzeri gelirlerle kamu harcamalarının çeşit ve miktarını belirleme ve onaylama hakkıdır. Bu hak, halk tarafından seçilen temsilcilerden oluşan yasa organına aittir. Bütçe hükümetin Meclis´e karşı temel sorumluluk mekanizmasıdır. Meclis, bütçe ile hükümete gelir toplama ve gider yapma yetkisi vermekte, bu yetkinin uygun kullanılmasını da bütçe sürecinin bir parçası olan kesin hesap kanunu ile denetlemektedir.
-Bütçe hakkının doğal bir sonucu olarak yasama organının halk adına kamu gelirlerini toplama ve harcama konusunda sahip olduğu yetkinin, kısmen ilgili bakanlara ya da kurumlara verilerek, hiçbir sınırlamaya bağlı olmaksızın geniş yetkiler tanınması, Meclisin sahip olduğu bütçe hakkının; bütçe kanununa bütçe dışı hükümler konularak mevcut kanun hükümlerinin açıkça veya dolaylı olarak değiştirilmesi veya zımnen kaldırılması, bütçe kanununa bütçeyle ilgili hükümler konulamayacağı ilkesinin ihlalidir.
ANAYASA MAHKEMESİ´NİN ANLAŞILMAZ TUTUMU
Anayasa Mahkemesi, CHP´nin 2015 Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ile ilgili iptal başvurusunu 2015 yılı içerisinde ele alıp sonuçlandırmadı. Davayı 26 Mayıs 2016 tarihinde ele alarak CHP´nin yaptığı iptal talebini neredeyse tamimiyle haklı buldu.
Hem geç alındığı hem de Resmi Gazete´de geç yayımlandığı için iptal kararı 2015 yılı bütçe uygulamasıyla ilgili olarak fiili bir sonuç doğurmayacak.
İptal edilen bütün hükümler, aynı cümlelerle 2016 yılı bütçesinde de yer alıyor. Anayasa Mahkemesi iptal kararını 2015 yılı içerisinde ya da 2016 yılının ilk aylarında açıklasaydı, iptal edilen bu hükümler 2016 bütçesinde yer almayabilirdi. (2016 bütçesi 1 Nisan 2016 tarihinde yürürlüğe girdi)
CHP 2016 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu´nda yer alan ve Anayasa´ya açıkça aykırı olan bu maddelerin, yürürlüğünün durdurulması ve iptali için de Anayasa Mahkemesi´ne başvurdu.
Anayasa Mahkemesi, 2015 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ile ilgili iptal kararını 26 Mayıs 2016 tarihli toplantısında aldı.
CHP´nin 2016 Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu´nun bazı hükümlerinin iptali istemiyle açığı davanın ilk incelemesini de Anayasa Mahkemesi aynı toplantıda yani 26 Mayıs 2016 tarihindeki toplantısında yaptı.
Yüksek Mahkeme bu toplantıda, 2016 Merkezi Yönetim Bütçe Yasası ile ilgili olarak CHP´nin açtığı davayı ?esastan incelemeye? karar verirken, ?yürürlüğün durdurulması? talebini ise ?esas inceleme aşamasında karara bağlanması? diyerek kabul etmedi.
Yani Yüksek Mahkeme, artık iptal edileceği kesin olan ve Anayasa´ya aykırılığı tartışılmaz hale gelen 2016 yılı Bütçe Kanunundaki hükümlerle ilgili olarak ?yürürlüğü durdurma kararı? almayarak AKP´nin Anayasa tanımaz tutumuna ortak oldu. Anayasa Mahkemesi, incelemesini yaparak iptal ettiği bu hükümlerle ilgili olarak esasa bakmadan ?yürürlüğü durdurma kararı? verebilirdi.
Anayasa Mahkemesi, artık kamuoyuna mal olan bu karardan sonra, 2016 Bütçe Yasasıyla ilgili olarak CHP´nin yaptığı başvuruyu acil olarak ela alıp sonuçlandırmak zorundadır. Anayasa Mahkemesi´nin bir başka anlaşılmaz tutumu ise 26 Mayıs 2016 tarihinde aldığı bir iptal kararının gerekçesini yaklaşık dört ay sonra açıklamasıdır. Maliye Bakanı, mesela Milli Eğitim Bakanlığına TBMM´nin verdiği ödeneğin 18 milyar lirasını, Emniyet Genel Müdürlüğünün ödeneklerin 3,3 milyarını, Diyanet İşleri Başkanlığının ödeneklerinin 1,4 milyar lirasını, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu´nun ödeneklerinin 2,5 milyar lirasını alıp başka kuruluşlara aktardı.
Bu yetkiyle örneğin, Cumhurbaşkanına TBMM´nin verdiği 434 milyon liralık bütçe, Maliye Bakanı tarafından 710 milyar liraya çıkarıldı. Maliye Bakanlığının ödeneği 18,9 milyar lira artırıldı. Milli Savunma Bakanlığının bütçesi11 milyar lira yükseltildi.?
